Grupa chorób mitochondrialnych

 

Kierownik

prof. dr hab. Ewa Bartnik ebartnik(at)igib.uw.edu.pl

dr hab. Katarzyna Tońska, prof. UW kaska(at)igib.uw.edu.pl

Zespół

Doktoranci

Tematyka badań

Choroby mitochondrialne zwykle są schorzeniami wielonarządowymi lub wręcz wieloukładowymi. Najczęściej jednak objawiają się jako choroby nerwowo-mięśniowe. Badanie chorób mitochondrialnych nastręcza pewnych trudności ze względu na złożony układ jaki stanowią mitochondria z jednej strony posiadające własny DNA (mtDNA) i odrębny system transkrypcji i translacji, a z drugiej uzależnione od białek kodowanych i eksprymowanych jądrowo. Podobne objawy mogą więc dawać zarówno mutacje jądrowe jak i mitochondrialne. Dodatkowo obraz komplikuje możliwość istnienia w tkance cząsteczek mtDNA o różnych sekwencjach, ich dystrybucja tkankowa i dziedziczenie.

Jedną z ciekawszych chorób mitochondrialnych jest dziedziczna neuropatia wzrokowa Lebera (Leber’s Hereditary Optic Neuropathy, LHON) powodowana przez mutacje w mtDNA, a objawiająca się jedynie (co rzadkie wśród chorób mitochondrialnych) utratą wzroku. Nietypowo, dla chorób mitochondrialnych, charakte

ryzuje się ona niską penetracją, do tego różną u kobiet i mężczyzn (mężczyźni chorują około pięciokrotnie częściej). Przyczyny tego zjawiska są wciąż nieznane.Inną interesującą grupą chorób mitochondrialnych są choroby wynikające z zaburzenia komunikacji jądrowo-mitochondrialnej. Mutacje genów, których produkty odpowiadają za utrzymanie mtDNA, prowadzą do spadku liczby kopii mtDNA lub pojawienia się

licznych dużych delecji, czego konsekwencją jest choroba.Badania naszej grupy koncentrują się wokół szukania czynników wpływających na ujawnienie się LHON i różnicę w ekspresji choroby  pomiędzy płciami. Poszukujemy także mutacji genów jądrowych odpowiedzialnych za utrzymanie mtDNA zaangażowanych w patogenezę chorób mitochondrialnych u polskich pacjentów. Kolejnym tematem naszych badań jest udział wariantów mtDNA w powszechnych chorobach wieloczynnikowych.

Innym, od lat przewijającym się wątkiem jest próba określenia udziału mtDNA w rozwoju różnych rodzajów nowotworów.

Wybrane publikacje

  • Khan MI, Czarnecka AM, Helbrecht I, Bartnik E, Lian F, Szczylik C. 2015. Current approaches in identification and isolation of human renal cell carcinoma cancer stem cells. Stem Cell Res Ther. 6: 178.
  • Myszczyszyn A, Czarnecka AM, Matak D, Szymanski L, Lian F, Kornakiewicz A, Bartnik E, Kukwa W, Kieda C, Szczylik C. 2015. The Role of Hypoxia and Cancer Stem Cells in Renal Cell Carcinoma Pathogenesis. Stem Cell Rev. 2015 Jul 26.
  • Kaliszewska M, Kruszewski J, Kierdaszuk B, Kostera-Pruszczyk A, Nojszewska M, Łusakowska A, Vizueta J, Sabat D, Lutyk D, Lower M, Piekutowska-Abramczuk D, Kaniak-Golik A, Pronicka E, Kamińska A, Bartnik E, Golik P, Tońska K. 2015. Yeast model analysis of novel polymerase gamma variants found in patients with autosomal recessive mitochondrial disease. Hum Genet. 134(9): 951-966.
  • Piotrowska A, Korwin M, Bartnik E, Tońska K. 2015. Leber hereditary optic neuropathy - historical report in comparison with the current knowledge. Gene. 555(1): 41-49.
  • Kodroń A, Krawczyński MR, Tońska K, Bartnik E. 2014. m.3635G>A mutation as a cause of Leber hereditary optic neuropathy. J Clin Pathol. 67(7): 639-641.
  • Slawek J, Kierdaszuk B, Tonska K, Kodron A, Schinwelski M, Sitek EJ, Bartnik E, Kaminska A, Kwiecinski H. 2012. Mitochondrial encephalopathy in a patient with a 13042G>A de novo mutation.J Clin Pathol. 65(12): 1147-1149.
  • Tońska K, Piekutowska-Abramczuk D, Kaliszewska M, Kowalski P, Tańska A, Bartnik E, Pronicka E, Krajewska-Walasek M. 2012. Molecular investigations of mitochondrial deletions: evaluating the usefulness of different genetic tests. Gene. 506(1): 161-165.
  • Tońska K, Bartnik E. 2012. Sex, death and the (nerve) cell. Front Biosci (Elite Ed). 4: 1830-1835.

Tematy prac doktorskich wykonanych i wykonywanych w ramach grupy

  • Magdalena Kaliszewska „Choroby mitochondrialne wynikające z niestabilności mitochondrialnego DNA". Promotor: dr hab. Katarzyna Tońska.
  • Agata Kodroń „Podłoże molekularne dziedzicznej neuropatii wzrokowej Lebera” [2015]. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.
  • Aleksandra Sołyga-Żurek „Rola wywoływanych promieniowaniem UV uszkodzeń DNA mitochondrialnego w starzeniu się skóry ludzkiej”. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.
  • Anna M. Czarnecka "Zaburzenia mitochondrialne w procesie nowotworzenia" [2009]. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.
  • Janusz Piechota "Opracowanie i wstępna analiza komórkowych modeli chorób mitochondrialnych" [2006]. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.
  • Anna Lorenc "Mutacje w ludzkim mitochondrialnym DNA w nowotworach i procesie starzenia" [2004]. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.
  • Katarzyna Tońska "Mutacje patogenne i polimorfizmy w mitochondrialnym DNA u mieszkańców Polski" [2002]. Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.

Przykładowe tematy prac magisterskich wykonanych i wykonywanych w ramach grupy

  • Aleksandra Schab "Weryfikacja obecności, poziomu i patogenności wariantów mitochondrialnego DNA zidentyfikowanych metodą sekwencjonowania nowej generacji." (2017) Promotor: dr hab. Katarzyna Tońska, prof. UW
  • Karolina Wojciechowska "Weryfikacja przyczyn zwiększonej wydolności oddechowej cybryd z mutacjami odpowiedzialnymi za dziedziczną nauropatię wzrokową Lebera." (2017) Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik
  • Agata Lupa "Analiza nowego wariantu występującego w genie MTND5 w pozycji 13052>A ludzkiego mtDNA." (2016) Promotor: dr hab. Katarzyna Tońska, prof. UW
  • Magda Ghanim „Mitochondrialny DNA u polskich pacjentów pediatrycznych z ostrą białaczką limfoblastyczną." (2015) Promotor: prof. dr hab. Ewa Bartnik.